Ատունեի կործանումը

     Լեռնային կիրճում հսկա մի ծառ կար՝ Ատունեն: Նրա խավարի պես սև ճյուղերին այլևս կանաչ տերևներ չէին աճում: Մռայլ անշնչությունը տարածվում էր ծառի շուրջն ամենուր, բայց երբեմն այնտեղ կարմիր, գեղեցիկ ծաղիկներ էին հայտնվում: Այդ ծաղիկները հողի սրտից չէ, որ բարձրանում էին, դրանք որպես զոհաբերություն անմատչելի լեռներում ապրող Կարմիր Արծվի ցեղախումբն էր բերում: Նրանց պաշտամունքի առարկան էր Ատունեն: Ծառի խոռոչները` նման խոժոռ աչքերի, ներկել էին կարմիր դեռ հինավուրց նախնիները, և ցեղախումբը սկսել էր պաշտել կարմիրը: Ժամանակ առ ժամանակ հայտնվում էր ցեղախմբից մեկը և իր խնդրանքն ուղղում աստվածուհուն. հնչում էին անհեթեթ կամ նվիրական ցանկություններ, հնչում էին անգամ անասելի չար ցանկություններ, զոհաբերությունից հետո Ատունեն իրականացնում էր մարդկանց ցանկությունները: Միայն թե, քմահաճ էր Ատունեն ու օրհասական պահերին լքում էր մարդկանց:

Վաղ առավոտյան Ատունեի առաջ հայտնվեցին ամենագեղեցիկ ծաղիկները: Մի աղջիկ ծնկի իջավ և խնդրեց.

- Փրկի՛ր, հզո՛ր Ատունե, Կարմիր Արծվի ցեղախմբին սպանող ծարավից:

Երբ աղջիկը մանուկների կացարանից տեղափոխվեց մեծերի գետնափոր տնակը, նրան նոր անուն տվեցին: Կարմիր վարսերի պատճառով աղջկան Ատունե էին անվանում, բայց չարացած աստվածուհին չհանդուրժեց, որ իր անունով կոչեն մահկանացու աղջկա, որ մի խղճուկ, անցողիկ գոյություն իր անվանակիցը լինի: Ավելի մռայլվեց խորխորատը, անգամ ամպերը պահվեցին աստվածուհու զայրույթից,  ու որպես պատիժ երաշտ ուղարկեց Ատունեն ցեղախմբին:

Կարմրահեր աղջիկը եկել էր՝ խնդրելու, որ Ատունեն գթա մարդկանց: Հուսահատված նա շշնջում էր.

- Ես համաձայն եմ կրել հինավուրց պատիժը՝ մնալ առանց անուն և մինչև կյանքիս վերջին օրերը ապրել մանուկների կացարանում, միայն թե, Ատունե, գթա մարդկանց:

Աղջիկը հավատում էր, որ մռայլ աստվածությունը կլսի իրեն. դրա համար ինքը չափազանց թանկ գին էր վճարում: Բայց երեկոյան, երբ նա վերադարձավ կացարան, այնտեղ մարդիկ դեռ տոչորվում էին: Մանուկների ուժասպառ թնկթնկոցն ու հուսահատ հոգոցները թրատամ վագրի ժանիքների պես էին մխրճվում աղջկա մտքեր: Մարդիկ ատելութամբ էին նայում երաշտի պատճառ դարձած էակին: Աղջիկն ուժասպառ կրկին ծնկի իջավ: Մտքերն՝ իրարամերժ ու փոթորկուն, կտրեցին նրան իրականությունից ու նա նորից փախավ այնտեղ, ուր երազում էր: Ապա բարձրացավ ու երեր քայլերով հեռացավ ցեղախմբից:

Մարեց հավատը հին աստվածության նկատմամբ: Ատելությունը շանթեց սիրտը, և աչքերում ցոլացին արտասուքներ: Նա սլացավ հեռու` չարությամբ մտածելով այն ատելի անվան մասին, որ տվել էին իրեն: Նա արդեն չէր զգում ոչ քաղց, ոչ ծարավ, նա քայլում էր ու իրեն անհայտ մի զորություն զգում իր ներսում: Նա մերթ սեր էր կոչում այդ զորությունը, մերթ ատելություն:

Գիշերը մտամոլոր դեգերումները նրան կրկին տարան ծառի մոտ: Չգիտես որտեղից հայտնված քամին ողբում էր իր հավերժական վիշտը: Չղջիկները քարանձավներից դուրս էին թռչում ու քամուն բախվում: Լուսինը, ծարավ լուսինը տարտամ լույսով էր ծորում՝ պարտվելով վիթխարի ստվերներին:

Աղջկա այրվող աչքերը հառված էին ծառին: Հայացքում վայրի կայծեր էին հուրհրում, իսկ Ատունե աստվածուհու կարմիր աչքերը քարացած անտարբերությամբ էին նայում հուսահատ աղջկան:

- Հզոր աստվածուհի ես դու, Ատունե, բայց մարդիկ նույնպես ուժ ունեն, ունեն կյանքի ծարավ, մի՜ ստիպիր նրանց տոչորվել, դա սխալ է, վատ է - ասում էր աղջիկը հին աստվածությանը:

Ատունե աստվածուհու քարացած աչքերը նույն անտարբերությամբ էին նայում վրդովված աղջկան:

- Մի լռիր, Ատունե, ես քեզնից չեմ վախենում, դու ենթարկվում ես համընդհանուր ոգուն, գիշերհավասարին նա հառնել է իմ դեմ երազում: Այն երազում իմ նա քեզ նման չէր, նման էր մարդկանց, ուրեմն մեզ է ավելի սիրում, ուրեմն մեզ նա կպաշտպանի, դու պարտավոր ես ենթարկվել, պարտավոր ես փրկել մեռնող ցեղին, այլապես կգա Նրա պատիժն ու այնժամ ինքդ քեզ անգամ փրկել ի զորու չես լինի,- անիմաստ մերթ հորդորում էր, մերթ սպառնում աղջիկը մունջ ծառին:

Բայց Ատունեն չէր լսում նրան: Աղջիկն, արհամարհելով ուժգին քամու սառը պոռթկումները, կանգնել էր Ատունեի առաջ և իր ցեղի հանդեպ տածած սիրուց ուժ առած հրամայում էր Ատունեին փրկել բոլորին: Պառավ Ատունեն կուչ էր գալիս քամու ապտակներից, հոգնած ճռնչում ու չարությամբ քրքջում աղջկա պարզունակ բարության վրա: Աղջիկն այդ պահին բարի և ահեղ էր, Ատունեն թույլ էր ու չար: Եվ հանկարծ աղջիկը հասկացավ, որ իր համար Ատունեն այլևս պաշտամունքի առարկա չէ, այլ չորացած, ներկված մի ծառ, որի ոգին` մի պառավ խաբեբա, վախենում էր մահից և հզորության միֆ էր ստեղծել` խաբելով Կարմիր Արծվի ցեղախմբին: Հիասթափված աղջիկը ցանկանում էր ոչնչացնել մահասփյուռ ծառն ու նրա հետ՝ մարդկանց կաշկանդող անհեթեթ սնահավատությունը: Նա վազեց կրակ հայթայթելու, բայց երբ բարձրացավ ժայռի գագաթը, որի մյուս կողմում ցեղախումբն էր, անսպասելի որոտից քարացավ: Հաղթահարելով սարսափը` նա ետ նայեց և տեսավ այրվող Ատունեին: Աղջիկը չարախնդաց՝ համընդհանուր ոգին, որ ավելի հզոր և բարի էր, պատժել էր չար աստվածուհուն: Խավարում վիթխարի խաույկի պես մոխրանում էր Ատունեն:

Այս լուրը նա առաջինը տարավ, բայց նրան չհավատացին, և ցեղախմբի ավագները ցանկացան սեփական աչքերով տեսնել սարսափելի հրաշքը:

Վերադառնալով` նրանք աղջկան մեղադրեցին:

- Աստվածասպան, - հնչեցին վախվորած շշուկներ ցեղախմբում:

Աղջիկը չարդարացավ, բայց սկսեց մտածել, որ իր ատելությունն էր շանթի վերածված այրել ծառը: Ծերերը խորհրդի նստեցին:

- Հեռացնենք նրան ցեղախմբից, նա դժբախտություն է բերում, նորանոր դժբախտություններ:

- Ատունեն չի ների, եթե նա ապրի, պետք է սպանել նրան:

- Սպանե՜լ, ինչպես նա էր ցանկանում ոչնչացնել աստվածուհուն:

- Այո՜, մենք կայրենք նրան այրվող Ատունեից վերցված խանձողով:

- Որոշումը կայացված է, - վերջում խոսեց առաջնորդրը:

Աղջիկը սարսափած էր, բայց հավաքեց իր ողջ արիությունը, անտարբեր մոտեցավ խռիվին, մի թեթև թռիչքով բարձրացավ վեր և սահուն նստեց ճյուղերի վրա:

- Ես պատրաստ եմ մեռնել, չա՛ր աստվածություն: Համընդհանուր ոգին ինձ իր մոտ կտանի, իսկ քեզ մեկընդմիշտ կկլանի մահվան ամպը: Իմ կյանքը ես կդնեմ զոհասեղանի ու իմ մահը քո անեծքից հզոր կլինի, ինչպես հզոր էր իմ զայրույթը քո կյանքից, - շշնջում էին նրա գունատ շուրթերը:

Նա հավատացնում էր իրեն, որ չի վախենում, բայց երբ խռիվը բոցավառվեց, սարսափի մի խուլ ճիչ թռավ շուրթերից, և նա ուշաթափ ընկավ:

Անձրևի սառը կաթիլները նրան ուշքի բերեցին: Աղջիկը մի պահ էր միայն մնացել ուշաթափ, բայց այդ ակնթարթն էլ բավական էր, որ համընդհանուր ոգին տեղատարափ անձրևով հանգցներ խարույկը: Ցեղախմբում հավատացին, որ Ատունեն ներել է նրան: Մարդիկ հեղեղի պես սլացան խորխորատ: Նրանց հետևից դանդաղ, գլխիկոր քայլում էր և աղջիկը: Նրան թվում էր, թե կտեսնի վերածնված, չար Ատունեին, սակայն ծառը վաղուց մոխրացել էր, իսկ անձրևը` որպես անսանձ հեղեղ, նրա խղճուկ մնացորդները քշում էր հեռու` խառնելով արթնացած գետին:

Աղջկա ներսում իրարամերժ վախեր կային. նա մերթ իր հորինած համընդհանուր ոգուն էր հավատում, մերթ չար Ատունեի աստվածային զորությանը, այժմ նրա ներսում մի ուրիշ պաշտամունք էր գոյանում:

Բլրի գագաթից աղջիկն արհամարանքով էր նայում ծառի վերջին բեկորներին, հիասթափված նայում էր բլրի շուրջ խռնված մարդկանց, որոնք վախվորած, բայց հիացմունքով լի հայացքները հառել էին նրան: Ատունեի կործանումից հետո փշրվել էր հին պաշտամունքը, հիմա նրանց պաշտամունքի առարկան այդ աղջիկն էր: Աղջկան ինչ որ մեկն Ատունե անվանեց: Ցեղախումբը ծնկի իջավ հրահեր աղջկա առաջ` երկրպագելով նրան:

Աղջիկա ներսում նոր, անծանոք հույզերի հեղեղ էր: Իր բարձունքից նա հայացքը վար էր հառել ցեղակիցներին. այդ պահին հավատում էր, որ ինքն աստվածուհի է, հզոր ու արդար աստվածուհի: Նա այլևս չէր, դողում, նա չէր երերում, հաստատուն հողին կանգնած նա չէր զգում, թե ինչպես են ոտքերը հողի մեջ մխրճվում, թե ինչպես են թևերը ճյուղերի պես տարածվում: Ինչքան շատ էր աղջիկը հավատում իր աստվածային զորությանն, անքան խորն էին սև արմատները մխրճվում հողի մեջ: Ցեղախումբը տեսավ, թե ինչպես բլրի գագաթին կանգնած աղջիկը ծառի վերածվեց: Ավելի ուշ քրմերը կարմիր ներկեցին ծառի խոռոչները: